JM Free Ebooks - шаблон joomla Форекс
Мегаолам ё кайҳон (коинот) - ро илми муосир ҳамчун системаи ҷисмҳои осмонии таъсири мутақобилакунанда ва инкишофёбанда меомӯзад. Коинот аз сайёраю системаи сайёраҳои дар атрофи ситораҳо бавуҷудоянда, ситораю системаи ситорагии бузург, галактикаю системаи боҳашамати галактикӣ ва умуман мегалактика иборат мебошад. Дар давраи ҳозиразамони эволютсияи кайҳонӣ муайян карда шуд, ки модда дар коинот дар ҳолати ситоравӣ вуҷуд дорад. Аз ин сабаб, ситораҳо элементҳои басо муҳими кайҳон ба шумор мераванд. Ситораҳо дар алоҳидагӣ вуҷуд надошта, балки системаҳои муҳташами ахтариро ташкил медиҳанд. Дар кайҳон системаи ситорагии оддитарин ва системаи ситорагии сохти куравидоштаро аз ҳам фарқ мекунанд. Системаи ситоравии оддитаринро инчунин, системаҳои каратӣ меноманд ва ин системаҳо ду, се, чор, панҷ ва аз он ҳам зиёдтар ситора доранд. Системаи ситорагии пароканда ва ё куравӣ бошад, гурӯҳи калони ситораҳоро дар худ муттаҳид менамояд. Аз рӯи ҳисоби назариявии астрофизикҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ 97% - и массаи коинотро ситораҳои дар ҳолати плазмавӣ вуҷуддошта ташкил медиҳанд. Аммо, дар замони муосир ситорашиносон ба хулосае омаданд, ки 95% -и массаи коинотро ин гуна ситораҳо ташкил карда, 5% - и массаи боқимондаи кайҳон бошад, дар муҳити байнисайёравӣ паҳн гардидааст.
Дар илми ҳозиразамон дар асоси тасаввуротҳо оид ба олами материалӣ нуқтаи назари системавӣ фаҳмида мешавад. Дар асоси чунин тасаввуротҳо объектҳои дилхоҳи олами материалӣ - зарраҳои бунёдӣ, атом, молекула, ҳуҷайра, организм, растанӣ, ҳайвон, дарё, кӯҳ, сайёра, ситора, галактика ва ғайраро ҳамчун таъсисёбии мураккаб дида баромадан мумкин аст. Ҳамаи объектҳои номбаршуда худ қисмҳои таркибии системаи яклухтро ташкил медиҳанд. Дар илм фаҳмиши системаро барои он дохил менамоянд, ки ба воситаи он яклухтии объектҳоро ишора карда тавонанд. Система бошад, маҷмӯи ҳамаи элементҳо ва робитаи байни онҳоро дар бар мегирад. Яклухтии система чунин маъно дорад, ки ҳамаи қисмҳои таркибии он ба ҳам пайваст гардида, ба хосиятҳои нави якҷояшуда соҳиб мешаванд. Дар илмҳои табиатшиносӣ системаҳои материалиро ба ду мнамуд ҷудо мекунанд: системаҳои табиати зинда ва системаҳои табиати ғайризинда.
Соли 1676 астрономи даниягӣ Олаф Рёмер (1644-1710) аввалин шуда, суръати рӯшноиро бо усули астрономӣ ҳисоб намуда, (с = 215 000 км/с) интиҳо доштани онро исбот кард. Бо усули таҷрибавӣ бошад, суръати рӯшноиро нахустин маротиба соли 1849 физики фаронсавӣ Арман Луи Физо (1819-1896) чен кард (с = 313 000 км/с). Яке аз усулҳои мукаммали чекунии суръати рӯшноиро соли 1896 физики амрикоӣ Алберт Майкелсон (1852-1931) пешниҳод кард ва ин усул баъдтар номи таҷрибаи Майкелсон - Морлиро гирифт. Ин таҷриба нишон дод, ки рӯшноӣ ба ҳама самт як хел густариш меёбад. Сипас, ба воситаи таҷрибаи Майкелсон - Морлӣ (физикдони амрикоӣ Эдвард Морлӣ (1838-1923)) суръати рӯшноӣ дар муҳитҳои гуногун чен карда шуд…